آکواپونیک یک فناوری است که از درآمیختن 2 واژه آکواکالچر یا همان آبزی پروری و هیدروپونیک به معنی کشت گلخانه‌ای بدون خاک گرفته شده و برآیند آن، تولید همزمان گیاه و آبزی ا‌ست.

در این روش یک شبکه همزیستی میان گیاهان و آبزیان شکل می‌گیرد که وجود هر یک برای حیات دیگری ضروریست. در یک گلخانه هیدروپونیک ریشه گیاهان نه در خاک که در بسترهایی از پرلیت یا لیکا قرار می‌گیرد.

مواد مغذی مورد نیاز در قالب کودهای محلول در آب به محیط کشت گیاه تزریق می‌شود که البته پرهزینه‌ترین بخش این نوع تولید نیز به شمار می‌آید. اما در سیستم آکواپونیک، ریشه گیاهان در تانک‌های آب پر از ماهی ا‌ست. ماهی‌ها پس از تغذیه، مواد دفعی خود را به صورت اوره و آمونیاک در آب رها می‌کنند. این ترکیبات به نیتریت و نیترات تبدیل می‌شوند که همان خوراک اصلی گیاه است

موادی که اگر میزانش در محیط زندگی ماهی به آستانه خطر برسد، مسمومیت و مرگ آن را به دنبال دارد. در عوض گیاه نیز با جذب ترکیبات نیتروژن، محیط آبی را تصفیه می‌کند و شرایط مساعدی را برای ماهی فراهم می‌آورد. به عبارت ساده‌تر، در یک چرخه آکواپونیک طی یک بازه زمانی، هم گیاه سبز و هم گوشت سفید تولید می‌شود.

وسعت مکانی که در آن چنین طرحی قابل اجراست می‌تواند بسیار متفاوت باشد؛ از حیاط‌های کوچک و پشت بام خانه‌ها گرفته تا تولیدی‌های بزرگ و مدرن که بیرون شهرها برپا شده‌اند. با این حال در ایران، ابعاد خانگی آکواپونیک چندان مد نظر نیست. در همین زمینه، فضایی که برای این منظور تعیین می‌شود ارتباط مستقیمی با اندازه گلخانه دارد. پیشتر، بخش باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی، حداقل مساحت برای ایجاد یک گلخانه را 5 هزار متر مربع در‌نظر گرفته بود و به کمتر از آن نه جواز داده می‌شد و نه تسهیلات بانکی.

با این حال، پس از رایزنی‌های بسیار، این عدد به 2 تا 3 هزار متر مربع کاهش یافت. در سیستم آکواپونیک می‌توان بر اساس سطح زیر کشت گلخانه و نوع گیاه، میزان کود مورد نیاز را محاسبه کرد. به دنبال آن، حجم خوراک لازم برای تغذیه ماهی نیز مشخص می‌شود که اصلی‌ترین بخش هزینه در این طرح است. همچنین، جدای از هزینه‌های گلخانه، خرج کانال‌ها و لوله کشی‌های آب را نیز باید به فهرست افزود. این کانال‌ها روی یک استخر آب به عمق 80 تا 100‌سانتی‌متر زده می‌شوند تا یونیت‌های گیاه رویشان قرار گیرد. لوله کشی نیز برای گردش آب و هوادهی مجدد آن ضروریست.

برخی مزایای طرح آکواپونیک به شرح زیر است:

با حذف خاک بیماریهای خاکی حذف می شود و مصرف آب بسیار پایین است و علف هرزی وجود ندارد که آب را جذب کند. در آکواپونیک می توان گیاه را بسیار متراکم کشت کرد و در تراکم بالای ماهی، گیاه خیلی سریع رشد و نمو می کند.

حشره کش و علف کش در سیستم آکواپونیک استفاده نمی شود و محصول نهایی سالم است.در سرتاسر سال امکان تولید در سیستم آکواپونیک وجود دارد.کاهش سرمایه گذاری برای هر کدام از سیستمهای هیدروپونیک و آبزی پروری بطور جداگانه  تحقق می‌یابد.

مصرف آب برای سیستم کشت آکواپونیک یک درصد آبی است که برای تولید ماهی در سیستم های معمولی لازم است. چنین سیستمی با نیاز آبی بسیار پایین، در مناطق خشک و نیمه خشک که تقاضای سبزی و ماهی تازه در آنجا بالاست قابلیت کاربرد بالائی دارد.

محصول سبزی آلی و عاری از آفت کش و ماهی تازه میتواند به قیمت خوب مخصوصاً در ماه های زمستان در نواحی شهری به فروش برسد.

اما علی‌رغم مزایای بالای این طرح، باید ملاحظات زیر را مد نظر قرار داد:

جاگیری بالا و سنگین بودن مخزنها، آب مخزنها باید در هوای سرد گرم شود که هزینه سوخت بالا می‌رود، اگر مخزنها در داخل ساختمان قرار گیرد باعث مرطوب شدن محل می‌شوند، برخی ماهیها نیاز به تخصص بالایی برای پرورش دارند  و همچنین هزینه نصب، راه‌اندازی و نگهداری بالاست.

برای ظرفیت تولید 25 تن ماهی و تولید 110 تن صیفی‌جات با نرخ برابری دلار 30.000 تومان  نیاز به 3.2 میلیارد تومان سرمایه اولیه بدون احتساب زمین دارد. زمین مورد نیاز تقریبا 3 هزار مترمربع و نیاز به 11 نفر نیروی انسانی دارد. نرخ بازده داخلی طرح تقریبا 32% می باشد (اعداد با دقت محاسبه شده ولی مستحضرید که با تغییر تورم و نرخ دلار، سرمایه مورد نیاز نیز تغییر می‌کند).

البته این یک نمونه بود و امکان سرمایه‌گذاری درظرفیت‌های گوناگون وجود دارد. مسلم است با بیشتر شدن ظرفیت سالانه و بالا رفتن نرخ دلار نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر خواهد شد و بر عکس با پائین آمدن نرخ دلار و کاهش ظرفیت سالانه نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر خواهد بود.